This post is also available in: English (Engels)
Deze bijdrage is als Opinie artikel verschenen in PV Magazine 6 op 23 december 2022. De illustraties komen uit de film Crisis in het leerlingenvervoer
In de Covid periode is het contractvervoer sterk teruggelopen. Nu is er een vervolgprobleem: een chronisch tekort aan chauffeurs. Chauffeurs hebben ander werk gevonden of zijn gestopt. Er zijn bedrijven die hun chauffeurs met kunst en vliegwerk, met uitlenen en arbeidstijdverkorting en andere creatieve oplossingen, hebben weten te behouden.
Crisis
Uit een onderzoek van Ouders en Onderwijs (O&O) en tweets van Elijah Delsink van het leerlingenbelang (LBVSO) blijkt dat het tekort aan chauffeurs er nu voor zorgt dat op een aantal plekken het leerlingenvervoer dramatisch verloopt. Er zijn minder vaste ritten en vaste chauffeurs. Bedrijven brengen soms leerlingen in twee shifts naar school, waardoor leerlingen te laat op school komen. Of ze worden helemaal niet opgehaald. Doordat ouders dit opvangen missen ze werkuren en dit heeft gevolgen voor hun baan! Belangrijke lesuren, toetsen, worden gemist. Dat beschadigt leerlingen. Goed onderwijs staat op de tocht.
Wat opvalt is de onmacht en het wijzen van partijen naar elkaar. Men probeert oplossingen voor deze situatie deels bij ouders en/of onderwijsinstelling te leggen. In het Tweede Kamer Ronde Tafelgesprek (op 12-10-2022) is dit goed verwoord door Lobke Vlaming (O&O). Minister Wiersma (OCW), sprak met een chauffeur en reed mee met een rit. Hij is geschrokken van de huidige situatie. Hij wil als systeemverantwoordelijke meewerken aan noodmaatregelen en aan verbeteringen op de langere termijn.
Chauffeur aan de scherpe kant
Laat duidelijk zijn, de chauffeur heeft in deze hectische periode een uiterst complexe taak. Iedereen op tijd en met aandacht voor de individuele passagier vervoeren. In moeilijke omstandigheden, steeds wisselende rit samenstellingen en een hoog ziekteverzuim. Het werk vraagt onder normale omstandigheden al veel van de chauffeur:
- Aandacht verdelen tussen rijden en een goede sfeer in de taxi(bus)
- Omgaan met files
- Verschillende weersomstandigheden
- Voldoen aan alle regels die in het vervoerscontract staan.
Regels die (hoger in de keten) vanzelfsprekend en eenduidig lijken, zijn dat in de complexe werkelijkheid van de taxi(bus) en de chauffeur en afhankelijk van de omstandigheden ineens veel minder. Het is een vak! Chauffeurs zijn bij uitstek in staat om incidenten te voorkomen, risico’s in te schatten en zich aan te passen aan praktijkomstandigheden.
Dat vraagt wel een vertrouwde en veilige werkomgeving om positieve én negatieve ervaringen te kunnen melden binnen het bedrijf. Een chauffeursploeg die elkaar steunt. Snelle toegespitste reacties, gericht op het voorkómen van problemen in de taxi(bus). Oplossingen vinden in gezamenlijk overleg (ouders en school) en met een vlot meedenkende gemeente-vertegenwoordiger. Een tevredenheidsonderzoek, gericht op ouders en leerlingen, komt structureel te laat om gesignaleerde beginnende problemen op te lossen. Die problemen zijn dan al uitgegroeid tot incidenten. Zijn chauffeurs, planners en onderwijzend personeel ook uitgenodigd in het tevredenheidsonderzoek?
Incidenten
In de huidige hectische praktijk worden kwaliteitsvoorwaarden en regels losgelaten om vervoer mogelijk te maken – totdat er een incident gebeurt. Dezelfde chauffeur, die uitstekend functioneerde, wordt bij een incident meestal als enige verantwoordelijk gehouden. “Wie heeft die fout gemaakt?” “Waarom heb je de regels niet gevolgd?” “Ontslaan die man of vrouw!” Achteraf oordelen en een regelovertreding bij de fout zoeken is gemakkelijk. Zo simpel was het niet voor de chauffeur in de complexe omstandigheden vlak vòòr het incident gebeurde. Het incident is gebeurd, is niet terug te draaien. De vraag moet dan zijn: Hoe kunnen we de slachtoffers helpen? De chauffeur is ook (tweede) slachtoffer! Wat is er precies gebeurd? Welke omstandigheden speelden daarbij een rol? Wat kunnen we er van leren? Wie is er verantwoordelijk voor verbeteringen en het helpen van de slachtoffers? Dat zijn oplossingsgerichte vragen, die weinig gesteld worden.
De kans op herhaling – een kind, vijf uur achtergelaten in een afgesloten bus – is groot. Ieder mens maakt fouten. “Gij zult geen fouten maken!” is een onmogelijke opgave!
Capaciteit
Investeren in capaciteit om de gevolgen van fouten te beperken en incidenten te voorkomen, werkt beter.
Dat vraagt ook het nemen van verantwoordelijkheid door partijen hoger in de keten. Als mensen, door dit beleid, beschadigd raken is dat een veiligheidsprobleem, geen kwaliteitsprobleem. Is er voldoende ruimte voor de chauffeur om het werk goed uit te kunnen voeren? Welke invloed heeft het (doorgeslagen) streven naar efficiëntie gehad op bedrijven die wél investeren in chauffeurscapaciteit?
Steeds opnieuw?
Waarom beginnen we elke 4 tot 6 jaar weer helemaal opnieuw? Met een nieuwe aanbesteding en chauffeurs die van bedrijf moeten wisselen om hun werk te behouden? Is het bedrijf dat wél investeerde in kwaliteit en capaciteit te duur? Mede afgezet tegen de maatschappelijke kosten van juridische procedures, van faillissementen, het terug geven van opdrachten en van herstel voor de slachtoffers.
Zuinig op chauffeurs
Laten we zuinig zijn op onze chauffeurs, hen serieus nemen en voldoende belonen. Onbevooroordeeld naar hen luisteren. Naar oplossingen die zij (samen met leerlingen, ouders en leraren/onderwijzers) zien in de dagelijkse praktijk. Bouwen aan een herstellende rechtvaardige cultuur.
Investeren in capaciteit, weerbaarheid en robuustheid werkt!